რატომ დააზარალებს ევროკავშირის ნავთობის ემბარგო რუსეთს უფრო მეტად, ვიდრე გაზის ემბარგო

უკვე ამ კვირაში ევროკავშირმა შესაძლოა რუსეთის ფედერაციის წინააღმდეგ სანქციების მეექვსე პაკეტი მიიღოს, რომელიც ნავთობის ემბარგოს მოიცავს. თუმცა ექსპერტები ამ გადაწყვეტილების ეფექტურობას განსხვავებულად აფასებენ.

მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირმა უკვე დაუწესა უპრეცედენტო რაოდენობის სანქციები რუსეთს უკრაინის წინააღმდეგ ომის გამო, მათი უმრავლესობის ეკონომიკური ეფექტი მხოლოდ დროთა განმავლობაში გახდება შესამჩნევი. ბრიუსელი მიიჩნევს, რომ ნავთობისა და გაზის იმპორტის შეზღუდვის გარეშე, თითქმის შეუძლებელია რუსეთის ფედერაციის შესაძლებლობების სწრაფად ხელყოფა.

ამიტომ ევროკომისიაში აცხადებენ, რომ სანქციების მეექვსე პაკეტში ნავთობის ჩართვაზე მუშაობენ. ჯერჯერობით მხოლოდ ნავთობზეა ლაპარაკი, რადგან ევროკავშირისთვის მისი ჩანაცვლება უფრო ადვილია, ვიდრე გაზის. ღია რჩება კითხვა, იქნება თუ არა ემბარგო სრული, გავლენას მოახდენს მხოლოდ ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების გარკვეულ კატეგორიებზე, თუ ტრანსპორტირების მხოლოდ ერთ რეჟიმზე, კერძოდ ტანკერებზე.

მთავარი მიზეზი, რის გამოც ემბარგო ჯერ ოფიციალურად არ არის შემოთავაზებული, არის კონსენსუსის არარსებობა. ვინაიდან სანქციები მოითხოვს ერთსულოვნებას, ევროკომისიას არ სურს წარადგინოს წინადადებები, რომლებიც ჩავარდება. აქამდე გერმანია და უნგრეთი არ ეთანხმებოდნენ ემბარგოს და ამბობდნენ, რომ სანქციებმა რუსეთზე მეტი ზიანი ევროპას არ უნდა მოუტანოს. გერმანიის მთავრობას სურს უარი თქვას რუსულ ნავთობზე, თუმცა აცხადებს, რომ ეს შესაძლებელია მხოლოდ წლის ბოლომდე.

მიუხედავად იმისა, რომ რუსული გაზი ყოველთვის მეტ ყურადღებას იპყრობს, ნავთობი უფრო მნიშვნელოვანია მოსკოვის შემოსავლებისთვის. ევროსტატის მონაცემებით, გასულ წელს ევროკავშირმა რუსეთის ფედერაციიდან 71 მილიარდი ევროს ღირებულების ნედლი ნავთობი და ნავთობპროდუქტები შემოიტანა, ხოლო გაზი – 18 მილიარდი ევროსი. მაჩვენებლები იცვლება, მაგრამ წინა წლებში ნავთობმა რუსეთის ფედერაციას გაცილებით მეტი ევროპული ფული მისცა, ვიდრე გაზმა.

თუმცა ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ ფასების ცვლილების გამო, გაზმა დიდი როლის თამაში დაიწყო. “წელს გაზიდან მიღებული შემოსავალი შეიძლება მიუახლოვდეს ნავთობის შემოსავალს”, – ამბობს კრისტიან ეგენჰოფერი, ბრიუსელის კვლევითი ცენტრის ენერგეტიკის ექსპერტი. ბრიუსელში დაფუძნებული კიდევ ერთი ანალიტიკური ცენტრი მიიჩნევს, რომ ევროკავშირი რუსეთს დღეში 700 მილიონ დოლარს უხდის ნავთობსა და ნავთობპროდუქტებში და 400 მილიონ დოლარს გაზში. “რუსული სახელმწიფოსთვის შემოსავლის ეს მნიშვნელოვანი წყარო კრემლს ომის დაფინანსების საშუალებას აძლევს”, – ამბობს ცენტრის დირექტორი გუნტრამ ვოლფი.

აქამდე დაწესებული ყველა სავაჭრო სანქცია მოიცავს რუსეთის ფედერაციიდან ევროკავშირში იმპორტის მხოლოდ 19%-მდე. შედარებისთვის, ნავთობისა და გაზის წილი ბოლო წლებში ევროკავშირში რუსული იმპორტის დაახლოებით 50-60% იყო.

რუსეთი არის წიაღისეული საწვავის მთავარი მიმწოდებელი ევროკავშირისთვის. რაც შეეხება გაზს, რუსეთის ფედერაციის წილი მრავალი წლის განმავლობაში აქ მთელი იმპორტის 40%-ს აჭარბებდა, თუმცა გასული წლის ბოლოს და ამ წლის დასაწყისში შემცირდა. რაც შეეხება ნავთობს, რუსეთის წილი ნაკლებია – დაახლოებით 25%. მაგრამ რუსეთის ფედერაციისთვის ევროკავშირის ბაზარი საკვანძოა – ნავთობის ექსპორტის ნახევარზე მეტი იქ მიდის.

სხვა ქვეყნებიდან თხევადი გაზისა და მილსადენების ტერმინალები შესაძლებელს გახდის წელს რუსული გაზის მხოლოდ მესამედზე ოდნავ მეტის ჩანაცვლებას. რუსული ნავთობის ჩანაცვლება ბევრად უფრო ადვილია – მისი ტრანსპორტირება შეიძლება მხოლოდ გარკვეული რეგიონებისთვის იყოს პრობლემა.

ევროკავშირის მსგავსად, რუსეთსაც შეექმნება ტრანსპორტის პრობლემა. ის ფიზიკურად ვერ შეძლებს აზიას მიაწოდოს მთელი გაზი, რომელსაც ევროკავშირს ყიდის, ამბობს ენერგეტიკის ექსპერტი სიმონე ტალიაპიტრა DW-სთვის მიცემულ ინტერვიუში. ნავთობის ალტერნატიული მყიდველების პოვნა უფრო ადვილია, მისი თქმით, რუსეთს იქაც გაუჭირდება – როგორც არასაკმარისი ინფრასტრუქტურის გამო, ასევე იმის გამო, რომ ბევრ მყიდველს ახლა არ სურს რუსეთის ფედერაციის ენერგეტიკასთან ურთიერთობა.

კიდევ ერთი პრობლემა არის ნავთობის ბრენდი. ბოლოს და ბოლოს, ევროკავშირის ზოგიერთი გადამამუშავებელი ქარხანა ადაპტირებულია რუსულ ურალზე, რომელიც უფრო მძიმეა და შეიცავს უფრო მეტ გოგირდს, ვიდრე Brent ან WTI. ლონდონის სააგენტო Argus-მა განმარტა, რომ ნავთობი ჩრდილოეთის ზღვიდან და ერაყიდან შეიძლება გახდეს ურალის ალტერნატივა, მაგრამ ისინი არ იქნება საკმარისი იმისათვის, რომ სრულად ჩაანაცვლოს რუსული მიწოდება სრული ემბარგოს შემთხვევაში.

ამიტომ, ტალიაპიტრა ამბობს, რომ ერთი ჩანაცვლება არ არის საკმარისი რუსული ენერგორესურსების კომპენსაციისთვის. “ახლა ძალიან მნიშვნელოვანია ნავთობისა და გაზის მოხმარების შემცირება და თითოეულ ჩვენგანს შეუძლია ამაში თავისი როლი შეასრულოს”, – ხაზს უსვამს ის. მისი თქმით, ჯერჯერობით, ევროკავშირის მთავრობები ზედმეტად თავშეკავებული არიან, რათა თავიანთ მოქალაქეებს მოხმარების შემცირებისკენ მოუწოდონ.

უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ, ზოგიერთმა მყიდველმა უარი თქვა რუსულ ნავთობზე. ამის გამო, რუსეთის ფედერაციას  თავის “შავ ოქროზე” ფასდაკლების გაკეთება მოუწია. შედეგად, 20 თებერვლიდან ევროპულ და რუსულ ნავთობის ფასებს შორის სხვაობა მუდმივად იზრდება. 22 აპრილის მდგომარეობით, Brent ბარელზე 107 აშს დოლარად, ხოლო ურალი 71 აშს დოლარად იყიდება.

თუ ევროკავშირი რუსულ ნავთობზე ემბარგოს დააწესებს, მაშინ ეგენჰოფერი ორ მოკლევადიან შედეგს ელის: “გლობალურ დონეზე ნავთობის ფასი გაიზრდება და ამავდროულად გაიზრდება რუსული ფასდაკლებებიც. საბოლოო ჯამში რუსეთისთვის შეიძლება. არ აქვს მნიშვნელობა, ერთი ბარელი რუსული ნავთობი უფრო ძვირი თუ იაფი იქნება, ვიდრე ახლაა”.

ევროკომისიას ეს ესმის. მისმა თავმჯდომარემ, ურსულა ფონ დერ ლაიენმა სანქციების მთავარ მიზნად “პუტინის შემოსავლების შემცირება” დაასახელა. მას სურს, თავიდან აიცილოს სიტუაცია, სადაც რუსეთი სხვა ბაზრებზე უფრო მეტ ფულს მიიღებს ნავთობისთვის. “აქედან გამომდინარე, ჩვენ ვავითარებთ მექანიზმებს, რათა ნავთობიც შევიდეს სანქციებში”, – განაცხადა ფონ დერ ლაიენმა გერმანულ გაზეთ Bild-თან ინტერვიუში.

ექსპერტები სრული ემბარგოს ორ ალტერნატივაზე საუბრობენ. საუბარია რუსულ ნავთობსა და გაზზე ფასების ზღვრის, ან მათზე მაღალი გადასახადის დაწესებაზე. პირველ იდეას აქტიურად იცავს იტალიის პრემიერ-მინისტრი მარიო დრაგი.

ტალიაპიეტრა მიიჩნევს, რომ ორივე იდეა სჯობს სრულ ემბარგოს: “ეს შეაჩერებს ფულის დიდ ნაკადს, რომელიც ყოველ დღე შედის ევროკავშირიდან რუსეთში ნავთობისა და გაზის იმპორტისთვის, ამავდროულად შეამცირებს ეკონომიკურ გავლენას ევროპის ქვეყნებზე”. ექსპერტი ასევე აღნიშნავს, რომ თუ პუტინი საპასუხოდ გადაწყვეტს, შეწყვიტოს ნავთობის ან გაზის მიწოდება, ეს იქნება მისი პოლიტიკური გადაწყვეტილება, რომლის მიღებაც მას ნებისმიერ დროს შეუძლია.

მაგრამ ეგენჰოფერი დარწმუნებულია, რომ სრული ეფექტის მისაღწევად, საკმარისი არ არის მხოლოდ ნაკლების გადახდა ან ემბარგოს დაწესება მხოლოდ ნავთობზე ან მხოლოდ გაზზე: “თუ მიზანი ომის შეჩერებაა, მაშინ ერთადერთი პასუხია, შეწყვიტო გაზისა და ნავთობის ყიდვა ერთდროულად”.

წყარო: ipress.ge