ნავთობი და საფონდო ბირჟა: რა კავშირია მათ ფასებს შორის?

ნავთობისა და მსოფლიოს  საფონდო ბირჟის, ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ფასები ხშირად ერთდროული, მკვეთრი ცვალებადობით ხასიათდება, რაც საზოგადოების პანიკასა და შეშფოთებას იწვევს. ეს ფაქტი ბადებს კითხვას: ხომ არ არის ამ ორ ფასს შორის სიმბიოზური ურთიერთკავშირი?

ნავთობის ბაზრის ამჟამინდელი მდგომარეობა ნაწილობრივ ჰგავს 2008 წელს შექმნილ სიტუაციას, როდესაც ფინანსურმა კრიზისმა ნავთობის საგრძნობი გაუფასურება გამოიწვია. გაუფასურებამდე კი ფასმა უმაღლეს მაჩვენებელს მიაღწია, რაც აშკარა სპეკულაცია იყო. ნავთობის ფასების გულშემატკივრები აცხადებდნენ, რომ ფასები კვლავაც აიწევდა, თუმცა ეს მოსაზრება არ გამართლდა.

2008 წელს ბაზარი შედარებით დაბალანსებული იყო და, ერთი შეხედვით, ეს მდგომარეობა შენარჩუნდებოდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ OPEC-ის წევრებს დიდი სურვილი ჰქონდათ, ჩარეულიყვნენ სიტუაციაში და შეემცირებინათ წარმოება, რაც მათ ფასების აწევის საშუალებას მისცემდა, თუმცა არა უმაღლეს ნიშნულამდე. ერაყი ჯერ კიდევ ცდილობდა თავისი წილი მოცულობის გაზრდას, ხოლო სხვა წევრი ქვეყნები თითქმის სრულ წარმოებას ახდენდნენ, მოთხონაც ბოლო რამოდენიმე წლის განმავლობაში სტაბილური იყო. ადვილი ასახსნელია 2008 წლის ნავთობის ფასის ვარდნა, რომელიც კარტელთან დაკავშირებულმა გარდამავალმა ფაქტორებმა გამოიწვია.

სადავოა, თუმცა ახლანდელი სიტუაცია გარკვეულწილად ნავთობის ფასების 1998 წლის ვარდნასაც შეიძლება მივამსგავსოთ, რაც ნავთობის მარაგების ზრდისა და სამხრეთ 19 აზიის ქვეყნების ეკონომიკური კრიზისის (რომელიც ვალუტის გაუფასურებით დაიწყო) შედეგი გახლდათ. ამ პერიოდში ბაზარზე უბალანსობა არ შეინიშნებოდა, თუმცა, საუდის არაბეთი იდგა საფრთხის წინაშე, რომელიც ვენესუელასა და კანადის მზარდ წარმოებასა და თხევად გაზში შესაძლო მნიშვნელოვან ინვესტირებაში მდგომარეობდა. ალბათ, ყველას დაავიწყდა ის ფაქტი, რომ OPEC-ის არაწევრი მომწოდებელი ქვეყნებიც გააქტიურებულები იყვენენ დაბალი ფასის პირობებში (ინფლაციის გათვალისწინებით ფასი 90-იანი წლების განმავლობაში დაახლოებით 30 აშშ დოლარს შეადგენდა).

2014 წლის ნავთობის ფასის ვარდა აისახა აშშ-ის ფიქალის ნავთობის წარმოების ბუმის, ერაყის წარმოების ზრდისა და ირანის ბაზარზე შესაძლო დაბრუნების კომბინაციაზე, რაც სერიოზულ საფრთხეს უქმნიდა OPEC-ის სხვა წევრებს, განსაკუთრებით კი საუდის არაბეთს, რომელსაც ფასების სტაბილიზაცია ისტორიულად ტვირთად ეწვა. ახლა, როდესაც ინვესტორების მიერ ბაზრის დატოვების ტენდენცია შეინიშნება, ნავთობის ფასი კიდევ უფრო მეტი წნეხის ქვეშაა, კერძოდ, ბრენტის ტიპის ნავთობის ღირებულებაა 40 აშშ დოლარი, ხოლო WTI ტიპის – 35 აშშ დოლარია, ბაზრები კი OPEC-ისგან პასუხს ელიან.

თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ნავთობის ფასები და საფონდო ბირჟები არ არის ურთიერთდამოკიდებული. ხშირად ისინი ერთნაირად იცვლება და ერთმანეთზეც ახდენს გავლენას, თუმცა, მოთხოვნა და მიწოდება რეაგირებს ფასებსა და ეკონომიკურ ზრდაზე და არა მხოლოდ ინვესტორების ქმედებებსა და მოლოდინზე. ისევე, როგორც ფედერალურ სარეზერვო სისტემას შეუძლია, რომ თავი შეიკავოს ფინანსურ ბაზრებზე ჭარბი ფულის მიწოდებისგან, OPEC-ს შეუძლია მიიღოს ბაზარზე ნაკლები ნავთობის მიწოდების გადაწყვეტილება. დიდი შანსია იმისა, რომ ფასების 30 აშშ დოლარამდე მიახლოებას რეაგირება მოჰყვება, როგორც OPEC-ის, ისე NOPEC-ის (Non-oil Power 20 Exporting Countries) წევრი ქვეყნებისგან (როგორებიცაა ომანი, მექსიკა და რუსეთი), რაც ფასის ქვედა ზღვარს დააწესებს

შესაძლოა, ბაზარზე ბარელი ნავთობის ფასი 30 ან 20 აშშ დოლარიც კი გახდეს, თუმცა, ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ასეთი ფასი შენარჩუნდება. ნავთობი 50 ან 40 აშშ დოლარი ღირებულებით მეტად მყარი იქნება, ხოლო 30 აშშ დოლარი ღირებულება მხოლოდ უწყვეტი რეცესიისა და პოლიტიკური სარგებლის მიღების ფონზე შეიძლება შენარჩუნდეს, რაც ნაკლებადაა მოსალოდნელი.

ენერგოდაიჯესტი